NATUURLIJK (adj.)

NATURAL (eng.) · NATURALE (ita.) · NATUREL (fra.) · NATÜRLICH (deu.)
TERM USED AS TRANSLATIONS IN QUOTATION
NATUREL (fra.)
TERM USED IN EARLY TRANSLATIONS
/ · NATURAL (eng.) · NATURALLY (eng.) · NATUREL (fra.) · NATÜRLICH (deu.)
POUY, Léonard, « NATUREL », dans HECK, Michèle-Caroline (éd.), LexArt. Les mots de la peinture (France, Allemagne, Angleterre, Pays-Bas, 1600-1750) [édition anglaise, 2018], Montpellier, Presses Universitaires de la Méditerranée, 2018, p. 341-344.

FILTERS

LINKED QUOTATIONS

8 sources
23 quotations

Si le terme de naturalisme demeure anachronique pour définir cette tendance de l’art de l’époque à « suivre la nature », le statut de l’artiste semble alors se confondre avec celui du naturaliste dont on croirait lire chez Angel, avec un demi-siècle d’avance, la définition du terme chez Furetière (La Haye/Rotterdam, 1690), pour qui le naturaliste est “celui qui a bien étudié la nature, qui connaît les êtres naturels, sur tout ce qui regarde les métaux, minéraux, pierreries, végétaux et animaux”. Déployant ses recommandations techniques et iconographiques et son goût particulier pour une représentation fidèle des apparences, Angel reprend ici la nécessité d’une imitation “naturelle” de la nature, déja évoquée dans la première partie de l’ouvrage avec l’exemple de Zeuxis. L’imitation des choses visibles doit en effet être suffisamment fidèle pour que celles-ci apparaissent comme presque réelles au spectateur : (5) les ombres et les lumières doivent être distribuées de telles manière que les objets habituellement impossibles à imiter et à représenter au moyen d’un pinceau et de pigments apparaissent comme tout à fait véritables, “seer eyghentlijck doen schijnen”. La perception et l’observation des propres choses de la nature (waerneminghe van d’eyghen natuyrlicke dinghen) permet à l’artiste de porter son attention sur les effets optiques pour les reproduire fidèlement. En tant que peintre, Angel se définit, ainsi que ses confrères leydois comme des “naa-bootsers van ‘t leven”, soient des copieurs, des imitateurs de la vie. Aucun effort ne devrait selon lui être épargné pour se rapprocher au plus près des choses naturelles : “de natuerlicke dingen daer mede nader by komt”. La chose devient d’autant plus intéressante lorsqu’Angel imagine des exemples d’application direct de ces idées en fonctions des genres pratiqués par les artistes de son auditoires : les peintres de batailles et d’histoire doivent ainsi étudier les effets de la rotation des roues pour leurs chars et carrosses, tandis que les peintres de marines s’intéresseront à la fumée jaillissant des canons. Les peintres de paysages étudieront les reflets aquatiques tandis que les peintres de corps de garde pourront représenter les effets visuels liés aux feux, tel la mèche du mousquetaire s’embrasant par friction au contact de l’air. Le terme de “natuyrlickheid” ou “naturalité” soit le “caractère de ce qui est naturel” doit peut être compris comme un antonyme d’artificialité ou “kunstmatigheid”.

Quotation

Dat ick hier dese Schakel der waerneminghe van d'eyghen natuyrlicke dinghen in de Keting' der Schilder-Konst hier in haecken […]. Ick hebbe, Kunst-lievende Geesten, dickmael op een seer grove foute die soo wel (met eerbiedicheyt seg'ick het) onder de grootste en meest-geachste Meesters, dan onder de geringsten begaen wert, gelet. […] Het welcke nergens anders uyt voort en komt dan datse de eyghe natuyrlicke dinghen met gheen bysondere opmerckinghen waer en nemen […]. By aldien sy nu alle de eyghen natuerlicke dingen hadden met rechte op merckinge in goede achtinge genomen, soo soudese dese foute door een scherper op-merckinge ontrent de natuerlicke beweginge hebben konn voor komen, ons voor-stellende de eygen-schijnende gedaente, want dit sietmen wanneer een Wage-rat, of Spinne-wiel met groote kracht beweecht wert, datmen door 't snelle om-draeyen geen sporte sal eygentlick konnen bekennen, maer een twijffelachtige schemeringe der selven, (het welcke ick) schoon ick al menichte v stucken daer Wagen-wielen in gheschildert waren heb' gesien, soo en heb'ick dat noyt eygentlicke na gebootst gesien, maer yder sport soo geteyckent of gheschildert als of de Wagen haer niet en scheen te beweghen, soo datter geen onderscheyt tusschen een stilstaende, en een schijn-rijende Wagen gevonden en wert. Nu mochte vele oordeelen dese eyghentlickheyt veel moeylicker te sijn om na te volgen, dan anders; maer aenghesien wy na-bootsers van 't leven sijn, soo en moetmen om wat meerder moeyten (alsmen de natuerlicke dingen daer mede nader by komt) niet achter laten; oock soo en ist gheen meerder moeyte schoon het selve door de onghewoonte wel wat swaerder valt als anders, maer veel lichter.

[proposition de traduction, Léonard Pouy:] Certains esprits amateurs d’art trouveront étrange que j’insère ici le lien de l’observation des choses réelles et naturelles dans la chaîne de l’art de peinture, mais […] j’ai souvent observé une très grave erreur régulièrement commise (et je le dis avec respect) et ce, qu’ils s’agissent des maîtres les plus grands et les plus estimés ou non. […] La simple raison en est qu’ils n’observent pas la particularité naturelle des choses avec suffisamment d’attention. […] S’ils avaient correctement observé les propriétés naturelles des choses de près, ils auraient pu éviter cette erreur en prêtant davantage d’attention à leur mouvement naturel, nous présentant leurs formes propres telles qu’elles nous apparaissent véritablement ; car lorsqu’une roue de carrosse ou de rouet tourne avec grande force, l’on remarque qu’en raison de cette rotation, la trace de ce mouvement n’est visible que de manière brouillée. Si j’ai vu de nombreuses peintures où des roues de carrosses sont représentées, je ne les ai jamais vues correctement imitées, mais avec chaque partie dessinée ou peinte de telle manière qu’il soit impossible de distinguer si le carrosse est à l’arrêt ou en mouvement. Certes beaucoup jugeront ces particularités bien plus difficiles à imiter que d’autres mais dans la mesure où nous sommes des imitateurs de la vie, nous ne devons pas nous épargner davantage d’effort (si ceci nous rapproche d’une imitation réussie des choses naturelles). La peine n’en sera d’ailleurs pas plus grande, même si dans la pratique l’inhabituel est plus pénible, mais bien plus légere.

Conceptual field(s)

CONCEPTS ESTHETIQUES → nature, imitation et vrai

Quotation

Siet dan, wat het al vermach wel op de eyghentlijckheyt van de natuerlijcke dinghen te letten, men sal bevinden dat het niet alleen desen mis-slach ter zijden en sal doen setten, maer datter oock veel soet-aerdighe dinghen selfs hier door aen den dagh sullen komen, gelijck die ghene dat waer soude konnen nemen, die haer Studie maecken van Corteguarden te schilderen, als sy in de selve ordineeren hier een Bootsje dat Toeback smoockt; ginder een Beeldeken dat besich is met sijn Rustinghe aen te gorden; ende elders, daerse sitten Dobbelen en Troeven; onder alle oock een Krijghs-knecht stelde, die hem bekommerde met sijn Lont te ontsteecken, aen de welcke hy nu eenigh vyer siende, neerstigheyt dede om verder te doen voncken, draeyende de selve snel om, om door de krachtighe door-snyinghen des luchts, de Lont te beter te doen aen gaen. […] welcke eyghentlijckheyt ick noch noyt waer-ghenomen ghesien en heb: ende niet-te-min, soo houd ick het daer voor, dat het niet min behaeghlijck, als natuerlijck soude zijn in de ghemoederen der Konst-beminders, en oock een meerder begheer-lust tot de Kunst soude verwecken. Siet, soo souden dierghelijcke natuyrlijcke dingen meer na-ghe-bootst konnen werden, die ick nu aen 't naeuwe waer-nemen der recht-kunst-beminnende Gheesten laet, ende trede tot Het sevende; Om te bewijsen datter een wel-geoeffent verstandt in de Perspectiven tot de Schilder-konst van noden is.

[proposition de traduction, Léonard Pouy:] Voyez ainsi ce qu’il peut apporter de prêter attention à la vérité des choses naturelles. Non seulement des erreurs seront écartées mais de nombreuses choses douces et aimables viendront au jour, telles les figures inclues çà et là par ceux qui font leur étude en peignant des Corps de garde : ici un grossier personnage fumant du tabac, là une petite figure occupée à revêtir son armure; ailleurs enfin, d’autres assises jouant aux dés ou aux atouts; parmi elles également, un simple soldat se souciant d’allumer sa Mèche et, la voyant s’embraser par friction avec l’air, tente d’y faire prendre la flamme en la faisant rapidement tournoyer dans les airs. […] je n’ai encore jamais observé une telle vérité, mais je crois néanmoins que cela ne serait pas moins plaisant que naturel aux yeux des amateurs, et susciterait un plus grand désir pour l’art. Voyez, il y a encore tant d’autres choses naturelles qui mériteraient d’être imitées et que je laisse à l’observation attentive des justes esprits amateurs d’art […]

Conceptual field(s)

CONCEPTS ESTHETIQUES → nature, imitation et vrai

Quotation

Siet, dese vrucht der eygen natuerlicke uyt-beeldinge ontstont door de Hystorie wel gelesen en ondertast te hebben door hooge en verre na-ghedachten. Soo yet bysonders; doch natuerlicx heb'ick bevonden in een graentje van Jan Lievensz. daer hy de offerhanden des Patriarchs Abraham in affghemaelt hadd', doch gansch onghemeen, en evenwel eygentlick […]. Siet! Dese vryheyt is gheoorloft dat yemandt om tot meerder veranderlicke kennisse der Hystorien te komen, meer als een Boeck doorlesen mach, het sy een die het breeder beschrijft, of uytleyt, waer van den Schilder door sijn goet oordeel dat hy heeft, het eyghenlicxste en seeckerste moet nabootsen, […] Oock heeft dese Gheest sijn wonderbaerlijcke na-ghedachte te kennen ghegheven in de Historie van Bath-seba uyt te beelden […].

[proposition de traduction, Léonard Pouy:] Voyez la représentation du vrai et du naturel peut être le fruit d’une lecture appropriée de l’histoire et de son examen lorsqu’ils sont associés à des réflexions hautes et profondes. J’ai trouvé quelque chose de semblablement original mais naturel dans une petite grisaille de Jan Lievens, dans laquelle il a représenté le sacrifice du patriarche Abraham, chose qui était très inhabituelle et pourtant naturelle. […] Voyez, cette liberté est légitime car il faudrait lire plus d’un livre pour parvenir à une telle connaissance variée de l’histoire, chose pouvant consister en une plus ample description ou explication, l’essence ou certains aspects de celle-ci devant être imités par le peintre en usant de son bon jugement. […] Le même esprit a également montré sa merveilleuse réflexion en représentant l’histoire de Bethsabée […].

Conceptual field(s)

L’HISTOIRE ET LA FIGURE → action et attitude
GENRES PICTURAUX → peinture d’histoire
CONCEPTS ESTHETIQUES → nature, imitation et vrai

Quotation

Soo zijnder noch verscheyden andere voorvallen, daer inden Schilder hem voorsichtigh moet draghen, wil hy inde gunste der Menschen komen. {Gemeene opmerckingen om sich bemint te maken.} In ’t gemeen willende Menschen altijt schoonder zijn dan sy inder daet ben; ghemerckt elck sich selven geerne behaeght: Hierom moet den Schilder in het Conterfeyten een betamelijke flateringh, die meer natuerlijck dan op-ghepronckt is, sich aenwennen; de Postueren wel in een goeden stant verkiesen, schoon en sonder onaenghename schaduwen inde Tronyen wesentlijck doen gelijcken: want indien yemandt schoonheydt heeft, hy siet het geerne in sijn Schilderye.

[suggested translation, Marije Osnabrugge:] As such there are many other cases, in which the Painter should behave himself carefully, if he wants to regain people’s favor. {General remarks to make oneself loved.} In general People always want to be more beautiful than they really are; as everyone likes to please oneself: Therefore in Portraying, the Painter should acquire the habit of flattering fittingly, in a way that is more natural than ostentatious; choosing the posture well in a good pose, beautiful and without unpleasant shadows in the Face, making it truly resemble: because if someone has beauty, he would be glad to see it in his Painting.

Conceptual field(s)

CONCEPTS ESTHETIQUES → nature, imitation et vrai

Quotation

{Nacht-licht geeft harde schaduwen.} Doch dewijle dat het Teyckenen by ’t Nacht-licht, dit onderworpen is, dat het seer harde en afgesnedene schaduwen en stercke lichten voortbrenght, waer doorder seer veel in wreet-heyt, Koperachtige blinckende hooghsels, flicker-lichten en glasighe reflexien vervallen, soo plachten sommige om hen hier voor te hoeden, met tussen het licht en het model een Raem van fijn en dun geolijt Papier te setten, ten eynde haere schaduwen sachter mochten werden. (…) {Daglicht de natuerlijcke en beste dag.} Echter is in allen desen, het daglicht boven al te prijsen, en daerom oock geraetsaemst; alsoo men daer in een simpele eenparigheyt van dagh en schaduwe, en een natuerlijcke reflextie sien kan:

[suggested translation, Marije Osnabrugge:] {Night-light causes hard shadows.} Yet while Drawing by Night-light has this issue, that it causes very hard and cut-off shades and strong lights, why many end up with cruelty, Coppery glittering highlights, flickering lights and glassy reflections, which is why some try to guard themselves against this by placing between the light and the model a pane of fine and thinly oiler Paper, to make the shades softer. (…) {Daylight is the natural and best light.} However, of all of these the daylight should be praised most of all and is therefore the most advisable; as one can see a simple evenness of day and shadow and a natural reflection in it:

Conceptual field(s)

EFFET PICTURAL → qualité de la lumière

Quotation

{Hoemen het Model wel stellen sal.} Men sal oock een goede manniere soecken, om ’t Model wel te stellen, en goede Actien te verkiesen, dat doet (om alle Wan-order te verhouden) by om-gaende beurten: En laet die, die het sijne beurt valt, te vooren een Actie by gedachte op Papier Geschetst hebben, om in ’t stellen dentijdt niet ydel te laten passeeren; het zy dan dat het eene Actie is die bedachte, ofte na de Inventy van een goet Meester komt, gelijck dat by Memory uyt aensien van Print-Konst, of Teyckeningen kan geschieden; {Hoemen oock wel eenige Actie na andere komt te volgen.} gelijckmen veel fraye, zedige, en wonderlijcke aendachtige Actien, ende Beelden siet, onder de dingen van Raphel, Primaticcio, Carats, Iulio Romano, Polydoor, Testa, en menighte andere verstandighe, soo Oude als hedendaeghse Meesters; daer in dat yder sijnen vryen wil, en lustighen Geest in navolgen mach. {Natuerlijcke gevallige Actien, dickwils best.} Oock salmen acht geven op de Natuerlijcke Actien, die by wijlen uyt eygene beweging van u Model komen te vallen, welcke somtijdts veel grootser, werckelijcker en aendachtiger komen te zijn dan die met voordacht gestelt ofte bedacht konnen worden;

[suggested translation, Marije Osnabrugge:] {How one will position the Model.} One should also find a good manner, to position the Model the right way, and choose the right Actions, doing so (to avoid all sorts of Chaos) in turn: And let him whose turn it is, beforehand sketch an Action on Paper from his mind, to not lose too much time with positioning; it may either be an Action that is thought up, or after the invention of a good Master, as it may arise from Memory or from seeing the Art of Print or Drawings; {How one may also follow some Actions after others [ndr.: other artists].} as one sees many beautiful, virtuous and amazingly nice Actions and Figures under the things by Raphael, Primaticcio, Carracci, Giulio Romano, Polidoro, Testa and many other sensible Masters, both Old and contemporary; in which everyone can follow his free will and spirited Mind. {Naturally pleasing Actions are often best.} One should also pay attention to the Natural Actions, that sometimes occur from the own movement of your Model, which are sometimes much more magnificent, true and careful than those that are formed with premeditation or can be conceived;

This section is quite different in the English translation and the Italian masters are not mentioned. [MO]

Conceptual field(s)

CONCEPTS ESTHETIQUES → nature, imitation et vrai
L’HISTOIRE ET LA FIGURE → action et attitude

Quotation

{Koleurde Cryonnen.} De voorseyde witte Pijp-aerde, kanmen oock wel ghebruycken om allerhande gecoleurde Cryonnen van te maecken; datmen aldus doet: (…) soo sullense seer bequaem zijn, om hier en daer het zy in Schetsen, Ordinantien en Teyckeningen, de dingen Schilderachtig, met haer eygene Coleuren, aen te wijsen; en dan door Gomwater halen; waer door de Cryonnen dan vast worden, en het af-schueren ontvlieden. Andere maecken dese Cryonnen met oude Lijm, Gom en andere stoffen, daerse gansche Conterfeytsels seer aerdigh en natuerlijck mede Teckenen konnen, die by na Geschilderdert schijnen.

[suggested translation, Marije Osnabrugge:] {Colored Crayons.} The aforementioned Pipeclay can also be used to make all sorts of colored Crayons; which is done as follows: (…) as such they will be very adequate to accentuate in Sketches, Compositions and Drawings the things in a painterly way, with their proper colors; and afterwards pass through the Gum Water; by which the Crayons become firm and avoid tearing. Others make these Crayons with old Glue, Gum and other materials, with which they can draw whole portraits very nicely and naturally, they almost appear Painted.

In this section Goeree explicitly discusses which choice of drawing material is best for each stage of the drawing process. MO]

Conceptual field(s)

CONCEPTS ESTHETIQUES → nature, imitation et vrai

Quotation

Doch 't zy gy de dingen wilt eeven aenwijzen, of ten netsten uitvoeren, zoo laet doch de hand en 't penseel uw oog en oordeel gehoorzaemen, op dat uwe wijze van handeling met het natuerlijke in zijnen aert over een drage.

[BLANC J? 2006, p. 370] Mais que vous vouliez à peine indiquer les choses ou que vous vouliez les faire le plus nettement possible, il faut que votre main et votre pinceau obéissent à votre œil et à votre jugement, afin que votre façon de [ndr : faire ] se conforme au caractère du naturel.

Conceptual field(s)

L’ARTISTE → règles et préceptes
MANIÈRE ET STYLE → le faire et la main

Quotation

Want om dat de Menschen alle uyt eenen Bloede gemaakt zijn; en dat de Actien die uyt de togten van ’t Gemoed komen, en geensints van de Burgerlijke Zeden afhangen (want die zijn te bijster verschillig) by yder sich even eens bevinden, daarom besluyten wy (soo veel de Actien aangaat), uyt de Beschouwing van de Geschilderde Doeningen, even dat selve, dat we gewoon zijn in soo een stand, Actie of Gebeerde, te denken, te doen en te willen, dat we sulx ook waarlijk voor onse Oogen sien gebeuren. Van den Neerlandschen Schilder Jan van Eyk werd verhaald dat hy een Orgel-spelende Cicilia in ’t Geselschap van zingende Engelen Geschilderd hadde; In welke de Actien soo Natuurlijk verstaan waren, dat een verstandig Zang-Konstenaar uyt de trekken van haar Mond, en wangen zien kon, wie den Bas, wie den Tenor, wie den Altus, of wie den Superius hield.

[suggested translation, Marije Osnabrugge:] As Man is made from one Blood; and all Actions that spring from the passions of the Mind - and do not depend on the Civil Traditions (because they differ far too much) – can be found in everyone, therefor we conclude (for as far as the Actions are concerned), from the observation of the Painted Movements, just like that which we are used to think, do and want in such a Posture, Action or Gesture, we truly see it happen before our Eyes. It was said of the Netherlandish Painter Jan van Eyck that he had painted a Cecilia playing on the Organ in the company of singing Angels; In which [ndr: painting] the Actions were so naturally conceived, that a wise Singer could see from their mouth and cheeks, who sang the bass, the tenor, the altus or the superius.

Conceptual field(s)

CONCEPTS ESTHETIQUES → nature, imitation et vrai

Quotation

Van de Stelling der Beelden volgens de Natuurlijke en toevallige stand der beweging in allerhande Doening.
Laat ons van de Tronie-stelling in ’t bysonder tot een ander voornaam en algemeen Deel der Mensch-kunde over gaan; Namelijk tot de Teykenkonstige stelling van de bewegende Stand der Werkende Mensch-beelden; En daar ontrent aanwijsen hoedanig de Beelden onder sekere Linie van Bestuur en Gewigt, en Tegen-wigt allerhande Doeningen en Actien van Staan, Gaan, Loopen, Torssen, Dragen, Werpen, als anders, welvoegsaam en Natuurlijk, sonder daar heen te vallen, of onmogelijkheyd in haar Doening te vertoonen, verrigten konnen: Op dat den Teykenaar en Schilder die sigh daar in wel afgerigt bevind, het Middel mogt in de Hand hebben, om sijn Beelden in allerhande voorval en Verkiesing, tot het Oogmerk van sijn voorgesteld bedrijf, soodanig te bepalen, datse noit tegen de Teykenkundige Trek, noch tegen de mogelijkheyd der Doening, ten opsigt van ’t Maaxel en samen-stel der Leden aanloopen. En gelijk dit een van de gewigtigste Hoofd-stukken der Schilder-Konst is, soo heeft het ook alle Groote en Verstandige Meesters niet alleen ter Herten gegaan, sig hier in wijselijk te dragen, maar veele hebben ook met alle vlijd hun Leerlingen geduurig vermaand daar op nauw agt te geven: En dat wel soo veel te meer alsse sigh ontblood vonden van de Onderwijsingen in de Boeken, en Voor-beelden.
Karel van Mander die beter Schrijver en Prater dan Schilder is geweest, seyde in sijnen tijd dat het te wenschen waar, datter van ymand een Onderwijsing aangaande de stelling der Beelden, volgs de Werkende Verkiesingh der Actien, en d’uytdrukking der Herts-togten, ontworpen wierde: En seyd hy, ik soude sulx geerne selfs gedaan hebben, in dien ik my daar bequaam toe gevonden had.

[suggested translation, Marije Osnabrugge:] On the Composition of Figures according to the Natural and incidental posture of movement in all sorts of Action. Let us proceed from the composition of the Face in specific to another important and common Part of the Anatomy; Namely to the Artful composition of the moving Posture of Working human Figures; And in that context point out to which degree the Figures can carry out appropriately and Naturally, all sorts of Doings and Actions of Standing, Going, Walking, Hauling, Carrying, Throwing and others, within a certain Line of Conduct and Weight and Counter-weight, without falling or showing an impossibility in their Action: So the Draughtsman or Painter who finds himself well-trained in this, has the tools at hand to conceive his Figures such in all sorts of occurrences and choices, to the purpose of the proposed action, that they will never appear to be against the Draught, nor against the possibility of the Action, with regard to the Creation and structure of the Limbs. And as this is one of the most important Chapters of the Art of Painting, as such it has not only concerned all Great and Wise Masters, to act wisely in this regard, but many have continuously urged their Pupils with diligence to pay close attention to it: And even more so when they were without the Instruction in Books, and Examples. Carel van Mander, who was a better Author and Speaker than Painter, said in his time that it were commendable, that someone designed an Instruction regarding the composition of Figures, subsequently the Working Selection of Action and the expression of Passions: And he said, I would have been inclined to do so myself, if I had found myself capable of it.

Conceptual field(s)

CONCEPTS ESTHETIQUES → nature, imitation et vrai

Quotation

Daar zijn veel dingen die de Schilder Konst nu en dan noodig heeft, die wanneermense op een bestipten tijd wil hebben, niet te verkijgen zijn; {Alles datmen in de Schilder-Konst noodig heeft is niet altijd by de Hand.} immers niet soo alsmense ten uytersten noodig heeft: Wel is waar dat vele haar door Modellen, en andere hulp-middelen bedienen: Doch die nauwkeurig wil opmerken, sal ligt verstaan, dat de Actien en Passien welke door Modellen met voordagt gesogt en gemaakt werden, vry ver van die verschillen, welkwe Natuurlijk gevallige en waaragtige Actien en Passien noemen:

[suggested translation, Marije Osnabrugge:] There are many things that are occasionally needed by the Art of Painting, that – when one wants them at a specific moment – are not available; {Everything that one needs in the Art of Painting is not always at hand.} indeed not unlike when one needs them very much: It is however true that many can serve her by means of Models and other tools: However, he who wants to observe closely, will understand easily, that the Actions and Passions that are searched and made intentionally by Models, differ very much, from those which we call Naturally occuring and true Actions and Passions:

waaragtig

Conceptual field(s)

CONCEPTS ESTHETIQUES → nature, imitation et vrai

Quotation

Soo geeft ook de innerlijke vreese selden groot misbaar, {Inwendige vreese geeft selden groote Actien.} maar laat sig meest sien aan het Aangesigt, dat in dit voor-val meest altijd bleek en besturven word. Want om dat het Bloed schielijker als ander na het herte gaat, of mogelijk op eeniger wijs stil staat, of trager loopt, soo schijnd het datter een koude over al de Leden komt, die dese Dood verwe veroorsaakt. Daar werd van de Schilders niet ligter aangetast dan dusdanige Passien, om dat de Historien daar sulx in voorvalt, gemeen en veel zijn, of ten minsten daar in ligt konnen te pas gebragt werden. Doch wy agten datter inde Schilder Konst niet swaarder is, dan het selve Natuurlijk en als een ware oorsaak hebbende, te doen. De reden schijnd ons, om datmen sulx naulijx in ’t Leven voor een oogenblik kan sien en waarnemen, en dat de Modellen diemen daar toe verkiest, alleen gemaakte Passien hebben; die in ’t volgen dikwils noch een Natuurlijk Rokjen uyt trekken, eermense op het Tafereel siet. Men Leest van eenen Gonzaga Hertog van Mantua, dat hy op sekeren tijd den Italiaanschen Schilder Francisco Monsignori [ndr: Bonsignori] eenen Sebastiaan Leerde Schilderen, die seer natuurlijk, vol Vrees en Schrik voor de Scheut, aan een Boom gebonden stond: {Hoe den Hertog Gonzaga een schikkigen Sebastiaan Leerde Schilderen.} ’t werk hy door een Arbeyder die Monsignori voor Model diende, verrigte. Want als dien schilder ’t geseyde Model, in sijn onnooselheyd naakt had vast gebonden, quam den Hertog onverwagt met een Dagge in de Kamer gesprongen, seggende: Sa Schelm nu moetje’er aan; hier toe heb ikje op dese plaats laten brengen. Gy kunt denken Leser, of dien Bloed niet waarlijker verschrikte ! en sigh inbeelde, dat hem de steek aanstonds souw door het Hert gaan. Welken oogenblik Monsignori sonder sig te ontsetten soo wel in agt nam, dat hy sijnen Sebastiaan seer angstvallig aan den Hertog geschilderd leverde.

[suggested translation, Marije Osnabrugge:] As such the inner fear also causes little clamor, {Internal fear seldom causes great Actions.} but it shows itself most in the Face, that in this case becomes pale and ashen. As the Blood moves quicker than usual to the heart, or possibly stops somehow, or flows slower, it appears that a cold comes over the Limbs, which causes this Deadly color. This [ndr: subject] was not lightly touched upon by Painters since such Passions , as the Histories in which this occurs are common and frequent, or at least could be easily implemented in them. Yet we think that there is nothing more difficult in the Art of Painting, than to do this Naturally and as if it has a real cause. The reason appears to be, as one can rarely see and observe such a thing in Life for a moment, and that Models that one selects for this, only have constructed Passions, that often take off their skirt [ndr: i.e. loose their essence] before one sees them in a scene. One reads about a certain Gonzaga Duke of Mantua, that at one time he instructed to paint the Italian Painter Francisco Monsignori [ndr: Bonsignori] a Sebastian, who was tied very naturally to a Tree, full of Fear and Terror for the Arrow: {How the Duke Gonzaga taught how to paint a fearful Sebastian.} which he did by means of a Worker who served as Monsignori’s Model. Because when the painter had the aforementioned Model tied up naked in his ignorance, the Duke jumped into the room unexpectedly with a dagger, saying: Yes Rascal, now you have to go; I have brought you here for this purpose. You can believe, Reader, that his Blood was truly frightened! and that he imagined that the thrust would soon go through his Heart. Without getting upset Monsignori observed this moment so well, that he delivered his very scared Sebastian as a painting to the Duke.

Conceptual field(s)

CONCEPTS ESTHETIQUES → nature, imitation et vrai

Quotation

Wanneerze nu aldus behoorlijk en zagt geschildert zijn, zoo moetmen daarop [ndr: on the red grapes] natuirlijk den dauw brengen, gelijk als op de witte druiven, en aldus meede opglansen en in de reflexie laxeeren zomtijds met lak, of lak en schijtgeel en zomtijds met bruine schijtgeel alleen, na dat men van ’t leeven zelfs zal gebooden werden.

[translation: BEURS, en préparation, transl. Myra Scholz:] Once they are painted correctly and carefully in this way, they of course still need bloom on them, like the white grapes, and must therefore also be given a sheen and a glaze in the reflection, sometimes with lake, or lake and yellow lake, at other times with only brown yellow lake, depending on what the life situation requires.

Conceptual field(s)

CONCEPTS ESTHETIQUES → nature, imitation et vrai
EFFET PICTURAL → qualité des couleurs

Quotation

Als u nu de Schets ten ruwesten ontworpen is, en dat al de groote deelen op zyn plaats aangeweezen staan, zo zalmen het voorwerp en zyn schets, in vergelyking teegens elkanderen, met een aandachtig oordeel, een weinigje uit de hand beschouwen, om te zien, of de schikking naar behooren geplaatst is, en of de beelden haar werkinge genoeg doen; want als dat in de schets niet wel waargenoomen word, zo zalmen met de verplaatzing en verbeetering der deelen in de stellinge, zulk een groote en verdrietigen arbeid ontmoeten, dat de iever en lust van de teekening vergaan zal zyn, eer men de zelve eens half gesteld vertoonen kan. […] In het opstellen, moetmen voor al wel toe zien, dat de lossigheid der Aktien, die de schets alreede is, daar niet uit en raakt. Het welke gemakkelyk kan gebeuren, wanneer men geen agt geeft, door wat voor-deelen, de natuurlyke beweeging en werkinge der Beelden veroorzaaken.

[suggested translation, Marije Osnabrugge:] If you now have designed the sketch in its roughest form, and all the bigger parts are marked in their place, as such one shall observe the object and its sketch, in comparison to each other, with a careful judgement, a little bit in one’s hand, to see if the composition has been satisfactorily placed and if the figures sufficiently do their movement; because if this is not observed correctly in the sketch, one will find such a big and sad work for the moving and improvement of the parts in the composition, that the diligence and desire of the drawing will be lost before one can even show it partially finished. […] In the composition, one should first make sure, that the looseness of the actions that is already in the sketch, does not disappear from it. Which can easily happen, when one does not pay attention through which parts the natural movement and action of the figures are caused.

[The French translator, wrongfully, interpreted the first occurrence of werking in the sense of effect, not of action. [MO]

term translated by NATÜRLICH
term translated by NATUREL

Conceptual field(s)

L’HISTOIRE ET LA FIGURE → action et attitude
CONCEPTS ESTHETIQUES → nature, imitation et vrai

Quotation

Voor myn besluit zal ik hier nog iets aanmerken, weegens vierderly byzondere manieren der Oude Antiken.
D’eerste Stark, Kloek, en Robust; dezelve is naagevolgt, door Michel Angelo, Karats, en ’t heele School van Boulogne; welke manier eigentlyk , van de Stad Atheenen oorspronkelyk is.
De tweede, Swak en Vrouwagtig, welke waargenomen wierd door Jan de Boullogne, en meer anderen; die men oordeeld van Korinthen afkomstig te zyn.
De derde, vol van Teeder en Bevalligheid; die men voorgeeft dat Apelles, Phidias en Praxitieles gevolgt hebben, welke manier in zeer groote agtinge gehouden wierd, en vast steld van Rhodes oorspronkelyk te weezen.
Met de vierde, wijst ons aan een grootse ommetrek, als mede Natuurlyk, Seedig en Korrekt; zynde naagevolgt door Raphaël, Pousyn, &c. en is afkomstig van Siconien, een stad uit Peloponnesen: is eygenthlyk zo tot volmaaktheid geraakt, om dat uit ieder manier het beste gekoozen is, en by een gevoegt is.

[suggested translation, Marije Osnabrugge:] For my conclusion I will discuss some things regarding the four specific manners of the old ancients. The first, strong, potent and robust; it is followed by Michelangelo, Carracci and the entire Bolognese school; which manner actually originated from the city of Athens. The second, weak and feminine, which was observed by Giambologna and many others; which one believes to come from Corinth. The third, full of tenderness and grace; which is thought to be followed by Apelles, Phidias and Praxiteles, which manner is held in very high esteem and is considered to originate from Rhodes. With the fourth, it shows us a great contour, as well as natural, virtuous and correct; being followed by Raphael, Poussin, etc. and originates from Sicyon, a city in the Peloponnesus: actually came to such perfection because the best was selected from each manner and combined.

term translated by NATÜRLICH

Conceptual field(s)

MANIÈRE ET STYLE → le faire et la main

Quotation

Wy hebben in onze laatste Propositie beweezen, dat het Dach-Teikenen ’t voordeeligste is, om dat het veel sagter en eenpariger Schaduwe geeft, en ook om dat de Lichamen zich natuurlijker in de Koloriet en Reflektie, zonder hardigheid vertoonen; daar in teegendeel het Lamplicht, zeer sterke en afgesneedene Schaduwen en dagen voortbrengt.

[suggested translation, Marije Osnabrugge:] In our last proposition we have proven that the drawing by daylight is the most profitable, because it gives a much softer and uniform shadow and also because the bodies show themselves more naturally in colour and reflection, without hardness; to the contrary the lamp light creates very strong and cut-off shadows and lights.

term translated by NATÜRLICH

Conceptual field(s)

EFFET PICTURAL → qualité des couleurs
EFFET PICTURAL → qualité de la lumière
CONCEPTS ESTHETIQUES → nature, imitation et vrai

Quotation

Hier in komt u eerst voor een grondige kennis der gestalten of proportie, en der passiën of kenteekens der hertstogten te hebben, op dat gy aan uw beelden, niet alleen haar natuurlyke beweging weet te geven, maar ook waar uit deze onstaan, aan ’t oog kennen doed […]

[D'après DE LAIRESSE, 1787, p. 56:] Il faut d’abord que vous ayez une connoissance approfondie des proportions du corps humain, & des effets de passions, afin que vous sachiez, non-seulement donner à vos figures les attitudes & les mouvemens qui leur conviennent, mais que vous puissez rendre, en même tems, raison de ce qui vous détermine à les représenter de cette manière […]

term translated by NATURAL
term translated by NATÜRLICH

Conceptual field(s)

CONCEPTS ESTHETIQUES → nature, imitation et vrai
L’HISTOIRE ET LA FIGURE → action et attitude

Quotation

{De Coloriet moet men alleen in ’t leven zoeken}Zoek daar na de Coloriet, niet uit Spanjolet noch Carlot, maar uit en na het leeven, schilder zo natuurlyk vlees, als ’t u mogelyk is […

[D'après DE LAIRESSE 1787, p.57:] Etudiez ensuite le coloris, nons dans l’Espagnolet ou dans le Caravage, mais dans la nature, & donnez à vos chairs toute la vérité possible […]

In the French edition of 1787, the second artist is wrongfully identfied as Caravaggio, instead of Johann Carl Loth.

term translated by NATURAL
term translated by NATÜRLICH

Conceptual field(s)

CONCEPTS ESTHETIQUES → nature, imitation et vrai
EFFET PICTURAL → qualité des couleurs

Quotation

Door de Perspectief willen wy te kennen geeven min of meer kracht naar de trant des Vinders: de Koleur, desgelyks min of meer schoon: en ten derden de manier of Penseel, dat het een met het ander overeen kome. Is het Stuk mals en natuurlyk geschilderd, dat de Stoffagie of toepassinge desgelyks mals en uitvoerlyk gehouden werd: is het kloek en luchtig aangetast, even het zelfde; zodanig dat het gehele Stuk niet alleen een generaale welstand daar door verkryge, maar, dat meer is, van ééne hand schyne geschilderd te weezen

[D'après DE LAIRESSE 1787, p.210:] Par la perspective, nous entendons ici l’art de mettre plus ou moins de force dans l’exécution, suivant la manière de celui qui a composé le tableau ; par le coloris, nous voulons dire la beauté des couleurs locales, soit pures soit franches, ou rompues ; & par le maniement du pinceau, il faut comprendre un accord dans le faire des deux coopérateurs. Si, par exemple, le tableau est d’une exécution finie et moëlleuse, les ornements ou les accessoires doivent l’être de même ; est-il exécuté d’une manière facile ou heurtée, que le reste suive ce même faire, afin que tout soit d’accord & dans une parfaite harmonie.

term translated by NATURAL
term translated by NATÜRLICH

Conceptual field(s)

EFFET PICTURAL → touche

Quotation

Maar een Spel verscheelt hier in met een Schildery, dat het eerste in elke handeling een byzonderen tijd, plaats, of daad begrijpt; daar het Schildery maar een oogenblikkelijke daad of zaak vertoont. [...] dat 'er tweederley soort van Schilderyen aan te merken zyn, te weten, natuurlijke en onnatuurlijke; en ten tweeden, wat goede Historien zijn om achtervolgens in een Stuk uit te beelden. De natuurlyke Schilderyen zijn die, waar in men vertoont de hoedanigheid van een Geschiedenis of Voorval door een enkele hertstogt […] De onnatuurlyke zijn deze, waar in men meer als eens een en den zelven Persoon vertoont, en alzo twee Voorvallen in een vermengt, […]

[D'après DE LAIRESSE 1787, p. 250-252:] […] mais une pièce de théâtre diffère d’un tableau, en ce que la première comprend dans chaque acte un fait, un tems & un lieu particuliers; tandis qu’un tableau ne représente qu’une seule action momentanée. […] il y a deux especes de tableaux : des naturels ou vrais, & d’autres qui pechent contre la vérité et la nature. Les premiers sont ceux où l’on ne représente la nature d’un événement [NDR : histoire] ou d’une action que par une seule passion […] Les tableaux de la seconde espèce, sont ceux dans le même personnage se présente plus d’une fois ; où par conséquent il y a complication de sujets […]

term translated by NATURAL
term translated by NATÜRLICH

Conceptual field(s)

CONCEPTS ESTHETIQUES → nature, imitation et vrai
PEINTURE, TABLEAU, IMAGE → définition de la peinture

Quotation

IN die Stukken, welke geschikt worden tot het bekleeden van kamers en der zelver muuren, is het algemeene licht wel het bekwaamste, zo verre de gelegentheid des lichts van die plaats het zelve toelaat, als zynde het zedigste en lieffelykste wanneer het wel en natuurlyk verbeeld is. Dit is dan het voornaamste, 't geen men daar in waar te neemen heeft, naamentlyk dat de beelden, en andere voorwerpen, min of meer krachtig en vlak gedaagd werden, na dat zy verre van of naby het licht gesteld zyn: en schoon zy paralel op een zelve grond staan, moeten zy echter in kragt des lichts en dammelachtigheid der schaduwen verscheelen […]

[D'après DE LAIRESSE 1787, p. 386:] Dans les tableaux destinés à couvrir les murs des appartemens, c’est le jour ordinaire qui est le plus convenable, du moins si la disposition du local le permet ; car cette lumière est la plus tranquille & la plus agréable lorsqu’elle est rendu de manière naturelle & exacte. Il faut donc sur tout y observer que les figures & les autres objets recoivent une lumière plus large & plus vive, à raison de ce qu’ils sont placés plus près où plus loin de la lumière ; & quoique ces objets soient placés parallèlement, ou sur le même plan, il faut néanmoins qu’ils diffèrent entr’eux par la force des clairs & par la vaguesse des ombres. […]

term translated by NATURALLY
term translated by /

Conceptual field(s)

EFFET PICTURAL → qualité de la lumière
CONCEPTS ESTHETIQUES → nature, imitation et vrai

Quotation

De verstandige Meesters verkiezen altoos den bekwaamsten tyd, of uur van den dag, met het voorval der geschiedenis best overeen komende. Dit uur geeft een byzonder groot voordeel door deszelfs mezzetinten; vertoonende ons alles in zyne eigene natuurlyke koleur: en dit wel waargenomen zynde, veroorzaakt een ongemeene bevalligheid en welstand voor ons gezicht.

[D'après DE LAIRESSE 1787, p. 467:] […] un sage peintre doit toujours choisir le tems & l’heure qui conviennent à l’histoire qu’il veut mettre sur la toile. La lumière de cette partie du jour est agréable par les demi-teintes qu’elle produit, parce qu’elle nous présente tous les objets avec les couleurs locales [ndr : litt. naturelles]qui leur sont propres ; de sorte que l’artiste qui observe bien ses convenances ne peut manquer de faire un ouvrage plein de grâce & de verité [ndr : bienséance].

term translated by NATURAL
term translated by /

Conceptual field(s)

EFFET PICTURAL → qualité des couleurs

Quotation

[…] dewyl het zommige Schilders (wegens de regelen der Konst in 't beschilderen van zaalen, kamers, en andere vertrekken) dikwils voorkomt verscheidene werken daar van te zien; daar zy nochtans, wanneerze een kamer zullen onder handen neemen, niet konnen besluiten noch verkiezen wat het beste zal staan en 't voordeeligste voor hen weezen. Als zy dan iets in 't werk stellen, doen zich daar omtrent zo veele zwaarigheden op, en hunne gevoelens zyn zo veelderley, dat zy in twyffel staan wat te kiezen uit deze drie volgende zaaken, schildery, of schildery tapytsgewyze, of de natuur zelfs te verbeelden […] De derde soort, wegens 't verbeelden der natuur, is zekerlyk de beste: want wat kan'er aan ontbreeken, als het natuurlyk, konstig, en tot de plaats eigen is.

[D'après DE LAIRESSE 1738, p. 290:] […] since some Painters often happen to see different Management with respect to the Rules [ndr : of Art] for painting Halls, Parlours, &c., and therefore cannot resolve on what is most suitable and advantageous for those Apartments ; and when they are to perform something therein, so many Difficulties arise, and their Opinions somuch vary, that they are at a stand whether they shall represent a Picture, or, a Painting in the Manner of Tapestry, or, Nature itself […] The third Sort, viz. to represent Nature, is certainly the best : For, what can be wanting, when the Work is natural, artful and proper to the Place ?

term translated by NATURAL
term translated by NATÜRLICH

Conceptual field(s)

CONCEPTS ESTHETIQUES → nature, imitation et vrai