TRONIE (n. f.)

ANGESICHT (deu.) · FACCIA (ita.) · FACE (eng.) · GESICHT (deu.) · PORTRAIT (eng.) · PORTRAIT (fra.) · PORTRÄT (deu.) · TÊTE (fra.) · VISAGE (fra.)
TERM USED IN EARLY TRANSLATIONS
ANGESICHT (deu.) · FACE (eng.) · GESICHT (deu.)
BLANC, Jan, Peindre et penser la peinture au XVIIe siècle : la théorie de l'art de Samuel van Hoogstraten, Berne, Peter Lang, 2008.
GOTTWALD, Franziska, Das Tronie : Muster, Studie und Meisterwerk : die Genese einer Gattung der Malerei vom 15. Jahrhundert bis zu Rembrandt, Berlin, Deutscher Kunstverlag, 2011.
HIRSCHFELDER, Dagmar, Tronie und Porträt in der nierderländischen Malerei des 17. Jahrhunderts, Berlin, G. Mann, 2008.

FILTERS

LINKED QUOTATIONS

5 sources
12 quotations

Quotation

19 Doch te maken de voeten van een Vrouwe {Hoe een Vrouw beelts beenen ende voeten gestelt moeten wesen.}
Al te wijt van een ghestaen oft gheleghen,
Sonderlinghe staend’, is ghedaen ontrouwe
Teghen den welstandt, vereysschende nauwe
De voeten by een, van eerbaerheyts weghen :
Dan moet men oock mijden somwijlen, teghen
Welstandt trongen oft soo yet te vercorten, {Te veel vercortinge niet prijselijck.}
Want sulcx te veel doet cleyn gracy uytstorten
.

[D'après NOLDUS 2008, p. 54:] 19 Mais pour une Femme, debout ou couchée, surtout debout, {Comment il faut arranger les jambes ou les pieds d’une Figure Féminine.} poser les pieds trop loin l’un de l’autre est manquer de respect envers la bienséance qui exige de rapprocher les pieds à cause de la décence. Parfois, il faut éviter aussi de raccourcir des visages, et des parties semblables, contre la bienséance. {Trop de raccourci n’est pas louable.} Le faire avec excès produit bien peu de grâce.

Conceptual field(s)

L’HISTOIRE ET LA FIGURE → figure et corps

Quotation

Noch doet het d’History lieflijck verlichten,
Daer in veel en verscheyden aenghesichten {Van veel tronien in ‘t werc te pas te brenghen.}
Te brenghen, als t’heerlijckste let der leden,
En ghelijck als veel zijn des Weerelts seden,
t’Bevallijckst en t’vermakelijckste vooren
Te stellen, en sal niet qualijck behooren.

[D'après NOLDUS 2008, p. 70:] D’une Histoire, on peut gracieusement rehausser l’éclat en y introduisant beaucoup de visages divers. {Sur l’introduction de beaucoup de visages dans l’œuvre.} Ce sont en effet les plus belles parties du corps. Et comme c’est l’habitude dans le Monde de mettre en avant le plus beau et le plus amusant, il serait opportun ici de faire de même.

aenghesicht

Conceptual field(s)

L’HISTOIRE ET LA FIGURE → figure et corps

Quotation

40 Om den aerdt der Consten houden te vriende,
Makende Beeldt oft troeng’ alst mach ghevallen,
Soo sullen wy maken, datmen is siende
Een ander daer achter, jae al en diende {Oock op den Beelden te letten, die achter den principael voorbeelden staen, hoe sy op den gront staen oft sitten, oock achter een voortronie te maken een ander die bruyn comt, om d’ander doen voort comen.}
Oft en behoefde daer schier niet met allen,
Want dan sal moghen (als in doncker stallen)
Den beschaduwden achterstant te wijcken,
En ons voorbeeldt uyt te comen ghelijcken.

[D'après NOLDUS 2008, p. 72:] 40 Pour rester en harmonie avec la nature des Arts nous devons, en représentant une Figure ou visage, selon les circonstances, faire en sorte que soit visible une autre Figure au fond, oui, même dans le cas {Qu’il faut faire attention aux Figures qui se trouvent derrière les figures principales de devant, si elles sont debout ou assises. Et que derrière un visage du premier plan, il faut en disposer un autre, plus foncé, pour que celui-ci serve de repoussoir au premier.} où une autre présence n’est pas indispensable car alors, on obtiendra que (par exemple dans une sombre écurie) la Figure ombrée du fond semble s’enfoncer tandis que notre figure de devant ressortira.

Conceptual field(s)

L’HISTOIRE ET LA FIGURE → figure et corps

Quotation

36 {Schilders connen qualijck onderscheyden een lachende en crijtende tronie.}
Sy en hebbent niet crom, die ons verwijten,
Dat wy soo qualijck connen onderscheyden,
In onse troengen het lachen en t’crijten,
maer wy sien, als wy het leven bevlijten,
Dat door t’lachen mondt ende wanghen breyden
En rijsen, t’voorhooft daelt, en tusschen beyden {Hoe men t’lachen uyt sal beelden.}
D’ooghen half toeghedruckt zijn en ghedouwen,
Makende nae d’ooren toe cleyne vouwen.
 
37 {Hoe men het crijten sal uytbeelden.}
maer crijtende troengen soo niet en ronden,
De wanghen die smallen, oock neder dalen,
D’onderste lippen, en hoecken der monden,
[…]

[D'après NOLDUS 2008, p. 94:] 36 Ils n’ont pas tort, ceux qui nous reprochent d’arriver à si peu distinguer le rire des pleurs dans nos visages. {Les Peintres peuvent à peine distinguer entre un visage riant et un visage pleurant. Comment on doit représenter le rire.} Mais si nous étudions la vie, nous voyons que par le rire, la bouche et les joues s’élargissent et montent, tandis que le front se baisse, et qu’entre les deux, les yeux sont à moitié fermés et pincés, ce qui provoque de petites rides vers les oreilles. 37 Cependant, les visages pleurants ne sont pas si ronds, {Comment on doit représenter les pleurs.} les joues se rétrécissent, tandis que se baissent la lèvre inférieure et les commissures de la bouche.

Conceptual field(s)

L’HISTOIRE ET LA FIGURE → figure et corps
L’HISTOIRE ET LA FIGURE → expression des passions

Quotation

{Tronien veel veranderingh onderworpen.} Men sal haer dan tot het stellen der Tronien en Hoofden, welcke wel de meeste veranderingh onderworpen zijn, aenvoeren, en daer in voor eerst van het Ovael ofte Ey-ront, met allerhande verwisselinge van het kruys onderricht geven, op datse alsoo het verdraeyen allerhande Tronien, volgens het aenwijsen eeniger Teycken-boecken, of andere vertoogh schetsen, diemen haer komt voor te stellen, mochten leeren verstaen:

[suggested translation, Marije Osnabrugge:] {Faces are subject to much change.} Then one should lead them towards the composing of Faces and heads, which are subject to the most change, and therein foremost provide education about the Oval or Egg-round, with different changes of the cross, in order for them to learn to understand that way the movement of all sorts of Faces, following the explanation of some Drawing-books, or other explanatory sketches, which one introduces to them:

Conceptual field(s)

L’HISTOIRE ET LA FIGURE → figure et corps

Quotation

{Een goet Konterfeyter behoort ten minsten een figuer wel te konnen teykenen.} VEele hebben zich 't na 't leeven schilderen van menschentronien onderwonden, en zijn ook veeltijts daer op zoo verlekkert geworden, dat zy de rest van de konst geheel versloft hebben: ja zoo schandich vervallen zijn, dat zy niet alleen niet een arm of been, maer zelf niet een gezonde schouder aen den hals van haere Konterfeytsels hebben kunnen vastmaken. 't Is wel waer, dat het aengezicht het voornaemste deel eens menschen is; maer dies te min is 't te verschoonen, onbequaem tot de rest te zijn;[...] Een goede trony te kunnen maken is wel prijsselijk, maer een welstandige figuer met een maer taemelijke trony te maken, is meer.

[BLANC J, 2006, p. 130] {Un bon portraitiste doit au moins savoir dessiner une figure}. Nombreux sont ceux qui cherchent à peindre sur le vif des visages d'hommes. Et souvent ils aiment tant faire cela qu'ils négligent totalement le reste de l'art, et qu'ils y échouent même si honteusement qu'ils sont incapables d'attacher un bras, une jambe et même une bonne épaule au cou de leurs portraits. Il est bien vrai que le visage est la partie la plus importante d'un homme. Mais cela n'excuse pas pour autant d'être incapable dans le reste. [....] Pouvoir faire un bon visage est bien louable. Mais savoir représenter une figure dans [ndr: une bonne position], même avec un visage passable est préférable.

Conceptual field(s)

GENRES PICTURAUX → portrait
CONCEPTS ESTHETIQUES → nature, imitation et vrai
L’HISTOIRE ET LA FIGURE → action et attitude

Quotation

Wilmen de Schoonheyd van een Tronie in ’t bysonder afgeschetst hebben, men kanse niet onvoegsaam aanwijsen daar in te bestaan, dat men in ’t geheel, noch in het deel niet de minste afwijking daar in kan ontwaar werden. Want men houd voor seker, dat de algemeen wel gemaakte Tronien, niets in haar konnen hebben, ’t geen kenbaar mismaakt is. Het Schoone segt yemand, kan men licht kennen, en ligter met verwondering prijsen en beminnen, dan haren regel of Teyken-kundigen Trek uytvinden, om uyt tedrucken waar in Zy eygentlick bestaat; De Schoonheyd is dan de Schilder-konst een te rugh deysend Voorbeeld, dat al de Oeffenaars verplicht ten alder naasten op d’hielen te stappen.

[suggested translation, Marije Osnabrugge:] If one wants to have the Beauty of a face drawn in particular, one cannot appositely underline that one may not perceive even the smallest deformity in the whole nor in the parts. Because they believe it to be certain, that the generally well-conceived Faces cannot contain anything which is clearly deformed. Someone has said, that one can easily recognize the Beautiful, and more easily praise and love it with marvel, than find out her rule or drawing, to express of what She truly exists; Then Beauty is a returning Example in the Art of Painting, which all its practitioners are obliged to chase after.

Conceptual field(s)

L’HISTOIRE ET LA FIGURE → figure et corps
GENRES PICTURAUX → portrait

Quotation

[...] gelijk dan ook de Genesers en Heel-Konstenaars wel een Getal van twaalf (dosijn-Werkers zijn immers Broddelaars?) Verscheyde Formen van Hoofden hebben aangewesen; die om datse meest alle van ’t algemeen Schoon en wel Geschapen afwijken, hier niet nodig zijn op te halen, dewijl de Schilder Konst de Mismaaktheyd geheel wel missen kan. Daar is in de Generale Klomp of Vorm van het Hoofd soo veel gelegen, dat een Konterfeytsel of Tronie na ’t Leven Geschilderd, niet wel ten uytersten kan gelijken, by aldien’er het Generaal van het geheele Hooft niet wel in waargenomen is, alswe in onse Teykenkunde[ndr: reference to his own work] breeder hebben geleerd.

[suggested translation, Marije Osnabrugge:] …like the Physicians and Surgeons by the dozens (since mass-producers are botchers?) have pointed out different Shapes of Heads; which – as they most of all diverge from the generally Beautiful and Well-made – do not need to be repeated here, while the Art of Painting can do without all Deformity. There are so many elements in the common Lump or Form of the Head, that a Portrait or Face that is Painted after Life, cannot even resemble it a bit, if the General [characteristics] of the whole Head have not been observed in it, as we have elaborately taught in our Teykenkunde [ndr: reference to his own book].

konterfeytsel

Conceptual field(s)

GENRES PICTURAUX → portrait

Quotation

Wanneer nu een vast Teykenaar de schets deser Tronie-Geslagten eenmaal op sekere wijse sijn geheugenis heeft ingedrukt; {Hoemen sig moet bereyden om Tronien of Konterfeytsels by inbeelding te maken, dat is, uyt de Geest na ’t leven te Schilderen.} En hy vind gelegentheyd om ymand dien hy maar eens gesien heeft, te verbeelden, dat is te Konterfeyten, soo moet hy door een kragtige Inbeelding, alles dat hem van den begeerderden Mensch sijn Swemingh en opsigt, in sijn Gedagten speeld, wel Erinneren, en Levendig te voren brengen; En dat tot aan het Sweemsel van d’een of d’ander Tronie, of Model over brengen; En socken in welke soort of Model, d’algemeene Schets meest met sijn Gedagten over een stemd, en merkelijk gestijfd en geholpen, of tot de gelijkenis van sijn denk-Beeld gebragt werd. Dan moetmen tot de bysondere trek des Voor-Hoofds, Neus en Mond, en Kin overslag maken, en letten in wat Trap van Sweming sijn beschoude Voor-beelden met die van de ingebeelde Sweming de meeste gelijkenis hebben. In welk doen met sekerlijk sal ontwaar werden, datmen de middel in de Hand heeft, om dat volgens een sekeren Regel te doen. Van den Italiaanschen Schilder D. Girlandaio werd aangetekend, dat hy de Tronie-kunde soo vast had, dat hy in ’t Konterfeyten, by Inbeelding noyt en miste een kenbare gelijkenis aan te treffen. In welk doen ook eene Francisco Mossoli hem een Konst-genood verstrekte. Andere Geesten hebben sulx op ’t berigt van andere konnen doen: Sulx datse Konterfeytsels en Tafereelen maakten, van Luyden die al een wijle gestorven waren; en diese noyt met Oogen aanschouwd hadden.

[suggested translation, Marije Osnabrugge:] Now when a steady Draughtsman has planted the illustration of these Facial Categories in some way in his memory; (How one should prepare oneself to paint Faces or Portraits after his imagination, that is, from the Mind after Life.} And he will find the opportunity to depict, that is to portray, someone who he has only seen once, as such he has to remember and reproduce in a lively manner, all that comes to his mind about the Expression and Features of the proposed Man, by means of a powerful Imagination; And deliver this to the Expression of some or other Face, or Model; And determine which type or Model of the general illustration coincides best with his Thought, rather stylized and forced, or with the likeness of his mental Image. Then one has to move to the specific feature of the forehead, Nose or Mouth and Chin, and pay attention to which degree of expression the Examples that he has seen have a resemblance with that of the imagined Expression. By doing this one will certainly become aware, that one possesses a means to do this according to a certain Rule. It is written about the Italian Painter Domenico Ghirlandaio that he had mastered the Physiognomy so well, that through Imagination he never missed to notice a clear resemblance, while making a Portrait. In which a certain Francesco Mazzoli [ndr: Parmigianino] also was a fellow craftsman. Other Minds have been able to do it based on the description of others: Such that they made Portraits and Scenes of People who had long been deceased; and whom they had never seen with their own Eyes.

technical note: There is a mistake in the pdf, these are pages 230 and 223 of the pdf. [MO]

Conceptual field(s)

L’HISTOIRE ET LA FIGURE → figure et corps
GENRES PICTURAUX → portrait

Quotation

Verwonderlyk is het, als men overweegd hoedanig onze zinnen schynen betoverd te werden, wanneer al die byzondere wezens, naar de passien die zy vertoonen, wel waargenomen zyn: my dunkt dat ik daar door hun geheimste verborgenheden ontdek, dat deze een hooge, die weder een laage toon zingd, geene van pynlykheid schreeuwd, en de ander innerlyk lacht, een ander van koude klappertand en de andere van hette en dorst versmagt, dus kan een kleene trek een gants wezen onderscheiden: minder of meerder vettigheid, kan mede veel verandering in een trony geeven.
Om de oeffenende konstenaars te gemoet te komen, dunkt my niet ondienstig, hen een middel om allerhande weezens door het Boetseeren uit te vinden, aan te toonen, op de allerzekerste en gemakkelykste wyze.
Hy neem een spiegel, en teeken zich zelf daar in na, in zodanig een hertstogt, blygeestig, droevig, pynlyk, boosaardig of zo hy begeerd; tot dien einde zich zodanig een zaak verbeeldende, als hy wil dat het wezen vertoonen zal, laat dit met roodaard of ander Cryon op gegrond papier uitvoerig geteekend zyn:

[D'après DE LAIRESSE 1787, p.135:] On ne peut manquer d‘être étonné lorsqu’on considère de quelle manière nos sens sont captivés par la diversité des physionomies sur lesquelles les différentes passions sont bien exprimées. On croit lire dans l’âme des personnages représentés sur la toile. L’un paroît pénétré d’un sentiment de vanité ; l’autre semble intérieurement humilié ; la douleur oblige celui-ci à crier ; celui-là rit sans cesse ; plus loin, le froid en fait frissonner un autre, ou la chaleur lui cause une soif qui le fait périr ; & c’est ainsi que le plus petit trait, ou un peu plus ou moins de plénitude, change entièrement le caractère d’une physionomie. Je crois qu’il ne sera pas inutile d’indiquer ici aux artistes le moyen de trouver, par le secours d’un modèle, toutes les espèces de physionomies, de la manière la plus facile & la plus sûre. Prenez une glace & dessinez votre propre physionomie dans la passion que vous jugerez à propos, & dont vous vous pénétrerez autant qu’il est possible. Ce dessin doit être fait avec de la sanguine ou de la pierre noire sur du papier colorié, de la manière la plus finie.

term translated by FACE
term translated by GESICHT

Conceptual field(s)

L’HISTOIRE ET LA FIGURE → expression des passions
L’HISTOIRE ET LA FIGURE → figure et corps

Quotation

Om dit voor te komen, raad ik een Conterfeiter, dat hy voor al eerst de tronie wel doe gelyken, en die schildere tot dat den eigenaar te vrede zynde, hy met het overige na zynen zin, genoegen en oordeel zonder schroom moge omspringen, en daar door eere en lof behaalen; vermits het leven zelf, in zodanig een gewaad gekleed, niet meerder kan veranderen.
Noch acht ik het wel der moeite waard, dat een Schilder, zo veel hem mogelyk is, den aart en manieren der geenen, die zich willen laaten schilderen, als mede waar zy hun meeste vermaak en vergenoeging in scheppen, zoeke te kennen en te ontdekken      [...] Die geenen, welke hun discours dusdanig niet weeten te maatigen, zullen daarom veel langer over een tronie bezig zyn eer zy de gelykenis daar in konnen brengen: ja de menschen zullen drie à vier maal zitten, en ieder reis met een byzonder wezen: en al kwamen zy tien maal, noch geloof ik, dat hy daar wat aan te doen zou vinden.

[D'après DE LAIRESSE, 1787, vol. 2, p. 139:] Je conseille donc au peintre [ndr. dans le portrait] de commencer par faire bien ressembler la tête, de manière qu’on ne puisse s’y méprendre, & d’en agit après avec les draperies & les accessoires comme il le jugera le plus convenable pour faire honneur à son talent ; car la nature ne peut plus alors changer, sous quel costume qu’on la représente. Il faut aussi que le peintre tâche de connoître, autant qu’il est possible, le caractère & le tempérament de la personne qu’il doit mettre sur la toile. [….] Les artistes qui ne possèdent pas ce talent, auront beaucoup plus de peine à parvenir à la ressemblance, qu’il leur sera même souvent impossible d’attraper jamais.

term translated by FACE
term translated by ANGESICHT

Conceptual field(s)

GENRES PICTURAUX → portrait
L’HISTOIRE ET LA FIGURE → figure et corps

Quotation

Door de bevalligheid verstaa ik de schikking in 't algemeen wanneer een tronie met voordeel is gedraaid, min of meer na het licht, opwaarts of nederwaarts, om welstandige schaduwen te doen voortkoomen […]

[D'après DE LAIRESSE 1787, vol.2, p.145-146:] Par grace, j’entends ici une avantageuse disposition de l’ensemble c’est-à-dire que la tête doit être plus ou moins tournée vers le jour, & plus ou moins jetée en arrière ou penchée en avant ; afin d’obtenir des ombres favorables & d’heureux accidents de lumière […]

term translated by FACE
term translated by GESICHT

Conceptual field(s)

GENRES PICTURAUX → portrait
L’HISTOIRE ET LA FIGURE → figure et corps